Na behandeling voor prostaatkanker krijgen relatief veel mannen te maken met erectieproblemen. Om dit hele onwenselijke gevolg te verminderen is in het UMC Utrecht de ERECT-trial van start gegaan. In dit onderzoek worden patiënten met prostaatkanker behandeld met een zenuw- en vaatsparende bestraling, uitgevoerd met de MR-Linac. Met deze nieuwe vorm van bestralen hopen de artsen dat de mannelijke erectie zo veel mogelijk behouden blijft na bestraling van de prostaat. 

Zo’n 13.000 mannen in Nederland krijgen jaarlijks de diagnose prostaatkanker. Ongeveer 20 procent daarvan heeft een matig-risico tumor, die zich beperkt tot in de prostaat. In deze groep is de overleving na behandeling met een operatie of uitwendige bestraling uitstekend, maar een nadeel van beide behandelingen is dat bij veel mannen erectieproblemen ontstaan. “Bij bestraling van de prostaat kunnen bloedvaten en zenuwen rondom de prostaat, die verantwoordelijk zijn voor de erecties, ook straling ontvangen en daardoor beschadigen. Voorheen konden we die zenuwen en bloedvaten tijdens de bestraling niet goed in beeld brengen, maar met de komst van de MR-Linac is dat nu wel mogelijk”, vertelt radiotherapeut-oncoloog Jochem van der Voort van Zyp, die het project leidt samen met uroloog in opleiding Ruud Wortel.

MRI-beelden tijdens bestraling
“Doordat we nu direct voor en tijdens de bestralingsbehandeling MRI-beelden kunnen maken, is het mogelijk om de zenuwen en bloedvaten in kaart te brengen die verantwoordelijk zijn voor de erectie”, aldus van der Voort van Zyp. “Vervolgens proberen we om zo min mogelijk straling op deze zenuwen en bloedvaten te laten komen. Op die manier hopen we de erecties zo veel mogelijk te behouden.” Het sparen van de erectie is relevant voor een grote groep patiënten. Uit een vragenlijst onder patiënten met matig-risico prostaatkanker die in het UMC Utrecht werden bestraald, bleek dat 85 procent van de mannen voor behandeling nog seksueel actief was. Daarvan had 50 procent voor start van de bestraling ook nog redelijk tot goede erecties. “Voor die groep is het behoud van de erectie uiteraard erg waardevol,” geeft Ruud Wortel aan.  

ERECT-trial van start
“Omdat deze nieuwe behandeling wereldwijd nog niet eerder is uitgevoerd, willen we onderzoeken of de theoretische voordelen in de praktijk ook daadwerkelijk standhouden,” vertelt arts-onderzoeker Freek Teunissen. “Daarom zijn we nu een onderzoek gestart, waarin we 70 mannen zenuw- en vaatsparend gaan bestralen.” Mannen met matig-risico prostaatkanker, een indicatie voor radiotherapie en redelijk tot goede erecties kunnen in aanmerking komen voor de ERECT-trial. Als uit het onderzoek blijkt dat deze vorm van bestralen effectief is, komen in de toekomst mogelijk ook andere patiëntgroepen in aanmerking voor deze behandeling.